بی توجهی دولت به هشدارهای محیط زیستی/ انتقال آب خزر به سمنان؛ فاجعه در راه است/چه کسی مسئول فاجعه احتمالی است؟

جارستان_ سازمان محیط زیست تاکنون توضیح دقیقی درباره دلایل موافقت با اجرای طرح انتقال آب خزر نداده است، با این حال برخی منابع می‌گویند موافقت سازمان با دستور مقامات بالاتر بوده است.

دیروز حسن روحانی رییس جمهور در اجلاس وزرای بهداشت کشور‌های منطقه مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت از اقدامات مهم دولت در احیای دریاچه ارومیه سخن گفت. او اظهار کرد: “احیای دریاچه ارومیه به عنوان اولین تصمیم دولت در روز اول تشکیل آن بود. اگر این قدم برداشته نمی‌شد امروز شهری به نام تبریز وجود نداشت و ۱۴ میلیون نفر در غرب ایران مهاجرت کرده بودند و تمام باغات و مزارع در این منطقه از بین رفته بود.” این سخنان رییس جمهور در حالی مطرح شده که فعالان محیط زیست به شدت نگران اجرای طرح انتقال آب خزر به سمنان هستند. طرحی که می‌تواند تبعات جبران ناپذیری برای اکوسیستم شمال ایران داشته باشد. با این حال دولت هیچ توضیح دقیقی درباره تبعات زیست محیطی این انتقال و راهکارهایش برای مقابله با آن نمی دهد. مشخص نیست که آیا رییس جمهور که به شدت موافق این انتقال است، به این فکر کرده که ممکن است در آینده نزدیک یا دور اتفاقی مشابه دریاچه ارومیه برای خزر رخ دهد. آیا او مسئولیت این انتقال را می پذیرد؟
انتظار کمی میان فعالان محیط زیست وجود داشت که عیسی کلانتری رییس سازمان محیط زیست دیدگاه‌های کارشناسی را بپذیرد و مخالفت خود را با طرح انتقال آب خزر اعلام کند، اما روز گذشته همین امید اندک نیز از دست رفت و سازمان محیط زیست اعلام کرد “اجرای این پروژه بلامانع است”.
این تصمیم پس از نشست‌های تخصصی با حضور مسئولان وزارت نیرو، مجریان طرح و مسئولان محیط زیست اتخاذ شد. تفاهم‌هایی برای رفع نگرانی‌هایی محیط زیستی در این باره صورت گرفته اما رسانه ای نشده است.  سه عضو دولت یعنی حسن روحانی، عیسی کلانتری و رضا اردکانیان (وزیر نیرو) از حامیان جدی این انتقاد هستند.
پس از موافقت سازمان محیط زیست تعدادی از نمایندگان مجلس که معترض به طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان بودند در جریان جلسه علنی مجلس با اعتراض به اجرایی شدن این طرح موجب ایجاد اختلال در نظم مجلس شدند.
این نمایندگان که بیشتر آن‌ها از استان‌های شمالی بودند با حضور در جایگاه هیات رئیسه مجلس، شروع به گفتگو با مسعود پزشکیان، نایب رئیس مجلس، که اداره جلسه را برعهده داشت، کردند.
اندکی پس از آن تعداد دیگری از نمایندگان با در دست داشتن پلاکارد‌هایی با عنوان‌های “نه ملت به انتقال آب دریای خزر”، “استیضاح وزیر نیرو فوری”، “مردم اجازه نابودی دریای خزر را نمی‌دهند”، “انتقال آب دریای خزر”، “نابودی محیط زیست” و”بلای زاینده رود و ارومیه را بر دریاچه خزر تکرار نکنیم” به محل هیات رئیسه رفتند.
در اثر این اتفاق نظم جلسه مجلس برای مدتی از دست رفت و پزشکیان با فریاد از آن‌ها خواست که هیات رئیسه را ترک کنند. گفته شده که برخی نمایندگان شهر‌های جنوبی هم به حمایت از نمایندگان شهر‌های شمالی پرداخته بودند.
نمایندگان معترض پس از ترک جایگاه هیات رئیسه همراه با پلاکاردهایشان در صحن علنی ایستادند.
این چندمین بار است که تعدادی از نمایندگان مجلس به طرح انتقال آب خزر اعتراض می‌کنند. اما این اعتراض‌ها به جایی نرسیده است. البته در کنار این نمایندگان معترض نمایندگان استان سمنان از طرفداران پروپاقرص این طرح هستند و مشتاقانه به دنبال اجرای آنند.
در همین حال روز گذشته جمعی از نمایندگان مجلس نامه‌ای به روحانی نوشته اند و از او خواستند این طرح اجرا نشود. در این نامه آمده است: «جای بسی شگفتی است که با وجود مخالفت‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران، متخصصان حوزه‌های مختلف و نمایندگان استان‌های شمالی با اجرای طرح انتقال آب دریای خزر به کویر مرکزی و استان سمنان، دولت محترم همچنان بر اجرای این طرح پافشاری می‌کند.»
بدتر از انفجار اتمی!
مخالفان طرح می‌گویند اجرای این طرح برای محیط زیست دریای خزر و استان مازندران فاجعه بار است و در باره برهم خوردن اکوسیستم دریای خزر بعلت پمپاژ آب و تخلیه نمک هشدار می‌دهند.
محمد درویش، عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع در مخالفت با این طرح گفته است: «در طرح انتقال آب خزر به سمنان میلیارد‌ها پول خرج می‌کنیم تا کیفیت زندگی مردم را پایین بیاوریم؛ این فاجعه بزرگ‌تر از انفجار اتمی است.»
درویش در توضیح یکی از دلایل مخالفت‌اش گفت: «اگر آب را برداریم و پسماند شور آن را برگردانیم، روی بوم‌سازگان دریای کاسپین [خزر]اثر خواهد داشت و با این کار، به دیگر کشور‌ها چراغ سبز نشان می‌دهیم.»
همچنین صحبت از تغییر کاربری صد‌ها هکتار اراضی کشاورزی و تخریب جنگل‌های هیرکانی در مسیر لوله‌های انتقال آب هم است. با این حال سازمان محیط زیست می‌گوید قرار نیست به جنگل‌ها آسیبی وارد شود. دلایل دیگری که کارشناسان محیط زیست در رد این طرح مطرح می کنند عبارت است از: ” آسیب جدی و حتی خشک شدن بخش‌هایی از جنگل‌های هیرکانی، آلودگی بیشتر در دریای خزر و در خطر قرار گرفتن صیادی، نادیده گرفته شدن آمایش سرزمین، پیامدهای خطرناک بارگذاری جمعیتی در مبدأ و مقصد انتقال (که معمولا در سایر طرح‌های مربوط به انتقال آب بین حوزه‌ای نیز دیده می‌شود) و مشکلات حقوقی با سایر کشورهای حاشیه خزر.”
طرح انتقال آب به سمنان هزینه بسیار زیادی هم دارد. هزینه این طرح ۹۲۰۰ میلیارد تومان براورد شده و قرار است سالانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب را از دریای خزر و استان مازندران، برای صنایع و آب آشامیدنی شهر‌های گرمسار، دامغان، شاهرود و سمنان به این استان منتقل کند.
در حالیکه منتقدان طرح انتقال آب خزر از ضرر‌های زیست محیطی آن می‌گویند، اما موافقان آن معتقدند این طرح به محیط زیست آسیبی نمی‌زند و از طرف دیگر استان سمنان هم نیاز به آب دارد.
استان سمنان همچون شمار دیگری از استان‌های کشور در سال‌های اخیر با خشکسالی شدید دست و پنجه نرم می‌کند و تعداد زیادی از روستاهایش حتی روستا‌های جنوب بیارجمند که زمانی قطب کشاورزی بود، خالی از سکنه شده است.
بحران آب در این استان باعث افزایش فشار‌های برای انتقال آب خزر شده است.
دیدگاه کارشناسی یا دستور بالاتر؟
سازمان محیط زیست تاکنون توضیح دقیقی درباره دلایل موافقت با اجرای طرح انتقال آب خزر نداده است، با این حال برخی منابع می‌گویند موافقت سازمان با دستور مقامات بالاتر بوده است.
علی اسماعیلی نماینده نور و محمودآباد درباره انتقال آب دریای خزر به سمنان گفت از مقامات بالا فشار‌هایی به سازمان محیط‌زیست وارد شد تا این تصمیم را بپذیرد.
احتمالا منظور این نماینده مجلس از مقامات بالاتر حسن روحانی رییس جمهور است که خود اهل استان سمنان است و پیش‌تر بر اجرای این طرح تاکید کرده بود.
با اینکه طرح انتقال آب خزر به سمنان از بیش از دو دهه پیش مطرح بوده، از نیمه آذر سال گذشته و با سخنرانی حسن روحانی در شاهرود جدی شد. روحانی در آن سخنرانی بر قطعی بودن اجرای این طرح تأکید کرده بود.
در آن مقطع نیز سخنان روحانی با انتقادات فراوانی روبه رو شد، اما موافقت محیط زیست با اجرای این طرح نشان می‌دهد، انتقادات و واکنش‌ها در دیدگاه رییس جمهور تاثیری نداشته است.
برکناری جنجالی پروین فرشچی
انتقال آب از خزر در میان مدیران قربانی نیز گرفته است. روز ۱۱ اسفند سال گذشته پروین فرشچی، معاون محیط زیست دریایی، به دستور عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برکنار شد. گفته می شد که این برکناری به دلیل مخالفت‌ فرشچی با طرح انتقال آب خزر به سمنان است. اما عیسی کلانتری در گفت‌وگویی دلیل ذکرشده را تکذیب کرد و گفت که از حدود یک سال پیش قصد برکناری او را داشته است.
با این حال فرشچی در گفت‌وگویی از دلیل برکناری‌اش ابراز بی‌اطلاعی کرد، اما گفت: «نظر تخصصی من این است که انتقال آب دریای خزر به سمنان تصمیم درستی نیست … انتقال بین‌حوزه‌ای آب به دلایل محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی درست نیست.»
پروین فرشچی همچنین در این مصاحبه گفت: «۲۰ سال درس نخوانده‌ام و کسب تجربه نکرده‌ام که چیزی خلاف نظر تخصصی خودم بگویم.»
این برکناری بازتاب گسترده‌ای در پی داشت و با مخالفت‌های زیادی روبه رو گردید. /تیک